NIEUW: Workshop over culturele toe-eigening

^{(Robin rechts en Yanira links op de foto)}

Ooit zaten ze bij elkaar op de middelbare school, later kruisten hun paden zich in het Rotterdamse culturele circuit maar dit voorjaar, te midden van de onrust én de beweging die op gang kwam na de moord op George Floyd, vonden ze elkaar helemaal. Robin: “Engagement is wat ons verbindt, we willen allebei in de frontlinie staan. Daarom wilden we nu echt samenwerken, met de inhoud zou het vanzelf wel goed komen wisten we.” Ze besloten de handen ineen te slaan voor een belangrijk nieuw project een lessenserie voor VO  en MBO scholen over Black History. De eerste workshop van Rhythm of the roots, die het tweetal in samenwerking met SKVR uitvoert, heeft het thema culturele toe-eigening.

Lessenserie
Rhythm of the roots bestaat uit twee lessen, waarbij gekozen kan worden voor een invulling met Dans of Theater. Tijdens de eerste les wordt het begrip culturele toe-eigening verkend en worden voorbeelden getoond vanuit de populaire cultuur. “Bijvoorbeeld de cornrows waar Kim Kardashian niet lang geleden het nieuws mee haalde,” licht Yanira toe. “Media betitelden het meteen als de nieuwe hype en Kardashian kreeg waardering omdat ze deze haardracht populair heeft gemaakt. Maar cornrows zijn een traditionele manier van je haar vlechten waarvan de sporen ver teruggaan naar de tijd van de slavernij. Bovendien hebben veel zwarte vrouwen de negatieve ervaring dat ze om deze haarstijl zijn uitgescholden, omdat het niet stijlvol zou zijn. Het is beladen, soms zelfs vanuit onze eigen opvoeding omdat onze moeders ons meegaven dat deze haardracht niet goed zou zijn, we moesten ons zo Westers mogelijk gedragen. “Het steekt dat zoiets nu door de dominante witte cultuur ineens zonder enig bewustzijn en kennis van de herkomst wordt omarmd en toegeëigend als iets dat van hen is.” 

Engagement en zelfvertrouwen
Het is door hun persoonlijke ervaringen dat hun maatschappelijke betrokkenheid en rechtvaardigheidsgevoel groot zijn. Yanira is vroeger gepest vanwege uiterlijke kenmerken. Ze herinnert zich nog goed hoe ze rond haar 17e een knop omzette in haar hoofd. “Tot die tijd had ik een behoorlijk minderwaardigheidscomplex en stelde ik me terughoudend op. Maar toen nam ik echt het besluit om van me te laten horen: ik weet wat mijn intenties zijn en ik ga mijn mond niet meer houden.” Dans heeft daarin voor haar een belangrijke rol gespeeld. “Ik kwam bij SKVR in de Talentenklas en maakte via docenten Inge de Peinder en Linda van Dijk kennis met nieuwe stijlen. Ik merkte dat ik waardering kreeg, werd aangenomen bij audities. Ik had eigenlijk nooit geweten dat ik er goed in was. Dat deed wat met me, mijn zelfvertrouwen groeide.”

De verhouding met ouders en grootouders op het culturele vlak waren voor allebei ingewikkeld. Robin: “Mijn opa is mijn inspiratiebron. Hij is geboren in Suriname en is altijd blijven houden van zijn cultuur. Maar hij heeft zijn erfgoed niet overgegeven aan zijn dochters en kleinkinderen vanuit de overtuiging dat zij in Nederland zijn geboren en dus Nederlandse opgevoed moesten worden. Hun huidskleur zorgde er namelijk al voor dat ze 1-0 achter stonden. Het versterkte mijn gevoel dat ik iets miste maar er kon ook niet over worden gepraat, dat doe je gewoon niet met een familieoudste. Na zijn dood heb ik het daar moeilijk mee gehad. Ik begrijp hem zeker maar heb ook nog zo veel vragen. Het heeft in ieder geval mijn maatschappelijke drive vergroot.” 

Veilige sfeer
In hun lessen willen ze leerlingen bewust maken van en kennis bijbrengen over het bestaan van culturele toe-eigening. “Het gaat over kennis en respect voor de culturele elementen waar je gebruik van maakt, of dat nu haardracht, kleding of muziek is. Mensen zijn zich daar vaak niet bewust van en wij willen dat gesprek aangaan,” zegt Yanira. In hun lessen willen ze een veilige sfeer creëren, waarin er ruimte is om naar elkaars verhalen te luisteren, je in de ander te verdiepen en om te leren van elkaar. Leerlingen worden aangemoedigd op hun eigen gedrag te reflecteren en na te denken over hoe zij op een bepaalde situatie zouden reageren. Robin: “Het is onze inzet om iedereen mee te krijgen. We beseffen dat dit thema voor iedereen een andere lading heeft. Wij stellen ons als docenten open op en vragen dat ook van de leerlingen. Dans en Theater geven de mogelijkheid om je op een andere, vrije manier uit te drukken en om je in elkaar te verplaatsen, dat helpt. En op termijn willen we ook graag andere docenten betrekken die vanuit hun eigen discipline en achtergrond invulling geven aan dit thema.” 

Samenwerking 
Deze tijd lijkt positief omdat er misschien eindelijk een doorbraak gaande is op het gebied van antiracisme maar het gevoel is dubbel. Robin: “Zwarte mensen en mensen van kleur hebben zich jarenlang niet gezien gevoeld en nu worden we ineens overal voor gevraagd. Ik merk dat ik wel heel goed kijk met wie ik een samenwerking aan wil gaan. Wat zijn de intenties?” Ook over de samenwerking met SKVR hebben ze goed nagedacht. “We zagen dat inclusiviteit hier al wat langer serieus op de kaart staat. SKVR kan ons helpen om jongeren te bereiken en bovendien zijn de lessen helemaal ons eigen product, dat vinden we heel belangrijk.”

Lees hier meer over de lessenserie voor het vo»
Lees hier meer over de lessenserie voor het mbo»

interview door Janine Kratzenberg