Maaklab trapt af...

--- Wil je het Maaklab helpen mogelijk maken? Kijk dan op skvr.creativefunding.nl/maaklab ---

Suzanne Ypma is de initiator en projectleider van het Maaklab dat komend voorjaar zal starten op de Hillevliet. In het Maaklab kunnen kinderen en jongeren ontdekkend en onderzoekend leren met techniek en kunst aan de hand van steeds wisselende thema’s. Als eerste thema staat Muziek & Technologie op het programma, een onderwerp waar Suzanne zich al jaren in heeft verdiept.

Walther Eichler is muziekdocent en houdt zich naast componeren en spelen ook bezig met het bouwen van elektronische circuits voor audio/visuele toepassingen. Tijdens zijn loopbaan in het voortgezet onderwijs ervoer hij dat hij zijn creativiteit niet kwijt kon en leerlingen niet kon bijbrengen wat hij eigenlijk wilde: de magie die hij als maker ervaart als er iets ontstaat wat daarvoor nooit heeft bestaan. Hij besloot het roer om te gooien en zich te richten op muziektechnologie en interdisciplinair werken in het primair onderwijs. Kort daarop begon hij met het ontwerpen van installaties om kinderen op een totaal andere manier te prikkelen: door te verwonderen, ervaren, experimenteren en onderzoekend leren.

Precies op dat moment kruisten de wegen van Suzanne en Walther en vonden ze elkaar in een gedeelde visie op onderwijs, makerschap en creativiteit. Resultaat? Het Maaklab opent dit voorjaar met zes door Walther ontworpen installaties die elektronisch geluid zichtbaar maken en waarmee kinderen kunnen zien en ervaren wat elektronisch geluid is. Uiteraard niet zonder uiteindelijk ook zelf als maker aan de slag te kunnen gaan. Het maakproces van de installaties kun je de komende tijd volgen via de social media kanalen van SKVR en De Hillevliet. Hoe dit allemaal zo ver gekomen is en wat precies die gedeelde visie is vertellen Suzanne en Walther in een dubbelinterview via zoom.

We duiken meteen maar even in de essentie. Wat is de toegevoegde waarde van leren in een Maaklab?
“In het Maaklab werk je met je handen. Je leert begrijpen hoe dingen in elkaar zitten,” legt Suzanne uit. “Dat begint met de basis van techniek leren en als je dat snapt, leer je later bijvoorbeeld ook makkelijker hoe iets ingewikkelds als artificial intelligence werkt. Een ander element is dat als je heel gericht met iets technisch bezig bent, je op een gegeven moment in een flow kunt raken en dan ontstaat er ruimte om ook je creativiteit te ontwikkelen. We geven leerlingen in het lab de ruimte om zelf te ontdekken wat mogelijk is. Maken gaat niet altijd zoals je van tevoren bedacht had, het is een open proces waarvan de uitkomst niet van tevoren vast staat. Je kunt iets maken vanuit een idee en daar je verbeeldingskracht bij inzetten, maar als je de ideeën concreet wilt maken kom je het materiaal of de techniek tegen.

Onderzoeken en ontdekken
Een mooi voorbeeld was een jongetje dat laatst bezig was een drawbot te knutselen. Dat is een trilrobotje met stiften als benen die, wanneer je het motortje aanzet, uit zichzelf een tekening maakt. Na wat knutselen met een lijmpistool, wat draadjes, batterijen en een motortje, snapte hij het principe stroomkring. Hij vond alleen die benen van stiften niet leuk, dus maakte hij een beenloos robotje. Die ging zo hard trillen dat het omviel. Vervolgens vond hij wat pluche ijzerdraad en draaide dat net zo lang om elkaar heen tot hij vier stevige maar zachte beentjes had. Toen hij zijn robotje aan deed bleef het staan en maakte het langzame schuivende bewegingen over de vloer. Het leek volgens hem in alle opzichten op een stofzuiger. De volgende stap werd het bevestigen van een bezem en zo maakte hij geen tekenrobot maar een schoonmaakrobot.

Je ziet hier dat het jongetje al doende op nieuwe ideeen is gekomen en daar onderzoekend oplossingen voor heeft bedacht. Bij dit proces worden in de hersenen nieuwe verbindingen gelegd die je bij traditioneel, taakgericht onderwijs niet activeert. De toegevoegde waarde van het kunstzinnige is ook dat er geen goed of fout is in de uitkomsten. De verbeelding kan alle kanten op. Zo ontwikkel je creativiteit, dat zie je goed in dit voorbeeld dat een andere, verrassende uitkomst kreeg. In het Maaklab gaan we op basis van dit idee een didactiek ontwikkelen voor het onderwijs die aanzet tot creatief denken.”

Aansluiten op het onderwijs
Hoewel Suzanne en Walther allebei een achtergrond in de muziek hebben, zal de werkwijze in het Maaklab nadrukkelijk interdisciplinair zijn. “Bij SKVR hebben we natuurlijk kunstenaars van alle disciplines in huis, dat is een grote luxe,” benadrukt Suzanne. “En we spelen hiermee ook in op ontwikkelingen in het onderwijs waar ontdekkend en onderzoekend leren steeds belangrijker wordt en vaak gewerkt wordt in thema’s waar wij in het Maaklab op aan kunnen sluiten.” Een positieve ontwikkeling vinden ze allebei want op taakgericht opgeleide mensen zit de arbeidsmarkt totaal niet meer te wachten. “Je moet juist flexibel zijn. In het lab leren kinderen niet reproduceren wat ze voorgelegd wordt maar juist om uiteindelijk zelf dingen te verzinnen, conceptueel te denken en te filosoferen over actuele vragen.”

En dat was precies waar Walther mee bezig was. Want na zijn loopbaan als muziekdocent was hij weliswaar klaar met het voortgezet onderwijs maar niet met zijn drijfveer om kinderen te helpen in hun ontwikkeling. “Ik heb met mijn installaties en de bijbehorende lessen precies het evenwicht gevonden tussen onderwijs en makerschap. En doordat ik het in kortlopende projecten heb gevat kan ik daarin ook mijn eigen koers wat makkelijker bepalen. Ik deel nu met mijn leerlingen precies het gevoel dat ik ervaar als ik aan het experimenteren en maken ben. Ook prikkelt deze manier van werken me om steeds nieuwe technieken en disciplines te onderzoeken. Dat is niet alleen waardevol voor mezelf maar ook voor de leerlingen.”

Samenwerking
Het fijne van de samenwerking met de SKVR vindt hij dat hij alle ruimte krijgt voor zijn ideeën en dat SKVR dit faciliteert en hem ondersteunt in de uitvoering. Ook vindt hij het heel inspirerend met andere SKVR docenten samen te werken, waardoor er veel kruisbestuiving is en iedereen met nieuwe ideeën aan de slag kan gaan. En bij SKVR zijn we blij met het gebruik van de installaties en het delen van de kennis en ervaringen met elkaar.

Even inzoomen op die installaties dan. Hoe passen die precies in het Maaklab?
“Ik werk veel met synthesizers die ik, deels, zelf maak, of bouw elektronisch speelgoed waar geluidjes uitkomen om tot iets dat in feite een instrument wordt (circuit bending). Het werken met synthesizer is vaak een hele intuïtieve manier van musiceren. Je draait aan knopjes, laat je verrassen door wat er gebeurt en gebruikt dit als startpunt je voor je compositie. Volwassenen worden weer kinderen achter een synthesizer, maar het verwonderen kunnen kinderen van nature nog veel beter dan wij. Synthesizers hebben iets magisch en dat wil ik graag naar de kinderen brengen. Met de zes installaties die ik heb ontworpen wil ik leerlingen een totaalervaring bieden waarin ze ontdekken wat elektronisch geluid is en wat er allemaal mogelijk is met klank van elektronica. Het is een intuïtieve ontdekkingstocht als opstap naar verdere technische ontwikkeling.”

Het klinkt allemaal mooi maar ook nog erg abstract. Hoe ziet het er letterlijk uit straks in de les?
“Alle installaties maken geluid, elektronische klanken, letterlijk zichtbaar. Als je bijvoorbeeld in een bak water ziet dat er golfjes ontstaan, wordt tastbaar hoe geluid werkt. Zo is er ook een installatie met een zandplaat waarop je kunt zien dat verschillende frequenties van geluid zorgen voor andere patronen. Je ontdekt dat hoge tonen tot complexere vormen leiden. Je ziet dus letterlijk wat er gebeurt. Dat klinkt als veel natuurkunde, en dat is het ook, maar een onderdeel van de workshop is ook om de geluiden die worden gemaakt in de installaties te mixen en hier een klankcompositie van te maken. Dit kunnen we dan weer opnemen en later kunnen gebruiken voor verwerkingsopdrachten. Dan maak je dus muziek en ervaar en snap je wat je wat je aan doen bent.” “En het fijne is,” vult Suzanne aan, “dat dat dus los kan van de geijkte kaders in de muziek zoals het notenschrift of ritmes en maten. Wat dat betreft hoef je dus niet alles te weten maar kun je in vrijheid experimenteren, je laten leiden door het toeval, dingen uitproberen en zo tot iets komen.” Of zoals Walther het formuleert: “Je krijgt gewoon heel veel cadeautjes.”

Walther gaat de installaties voor het Maaklab de komende weken maken. We volgen hem in zijn maakproces en gaan dan ook dieper in op de mogelijkheden. Een unieke preview van de installaties in het toekomstige Maaklab zal in november een van de tegenprestaties in de crowdfunding voor het Maaklab gaan worden. Volg het allemaal op @skvr010 en @dehillevliet op insta of facebook. 

Wil je het Maaklab helpen mogelijk maken? Kijk dan op skvr.creativefunding.nl/project/maaklab