Enthousiasme, klooien en leren

De energie spat van het scherm als ik haar spreek. Suzanne Ypma, coördinator muziek bij SKVR, studeerde muziektechnologie en nam haar liefde voor dit vak mee in het muziekonderwijs. Het resultaat mag er zijn. In het afgelopen seizoen volgden ruim 2000 Rotterdamse leerlingen projecten en workshops rondom muziektechnologie. ‘Waar ik blij van word, dat wil ik de klas in brengen,’ vertelt Ypma. Zo kwam ze op het idee om de liefde voor technologie aan te wakkeren bij andere muziekdocenten.

Samen leren

Het initiatief begon tijdens de coronacrisis. Ypma: ‘Iedereen was in paniek, want weinig docenten hadden ervaring met werken met digitale middelen. Ik heb toen twee online inspiratiesessies gepland met docenten: Hoe kun je digitaal werken? Hoe zet je technologie in?’. Docenten raakten enthousiast en al snel ontstond een werkgroep. Iedereen zat thuis en de behoefte aan verbinding was groot. Toen het weer mogelijk was fysiek bij elkaar te komen startte de groep met experimenteren met technologisch materiaal. ‘Ik had allerlei spulletjes meegenomen: drumcomputers, vocal loopers, synthesizers, een theremin (een elektronisch muziekinstrument dat je bespeelt door de afstand tussen de handen en een antenne te variëren, red.). Ik wilde ze ontdekkend laten leren: hoe werken filters op een synthesizer? Hoe maak je timbre en klank? Hoe kun je lesdoelen verbinden aan werken met dit materiaal?’ Ypma lacht als ze er over vertelt: ‘Het enthousiasme was groot en docenten kwamen steeds terug.’ De docenten die vanaf het eerste uur in de leercommunity plaatsnamen hadden al enige affiniteit met muziektechnologie. Patrick: ‘We konden allemaal al goed met computers omgaan, al was niet iedereen thuis in het werken met chromebooks
en laptops in de klas. Iedereen wilde het graag leren.’ Samen experimenteren met onbekende technologische middelen en instrumenten zorgt voor veel motivatie. Andrew: ‘Experimenteren en met elkaar `klooien’ is ideaal, het houdt je werk fris.’ SVKR organiseerde afgelopen zomer een summerschool over het onderwerp. Muziekdocent Roland deed eraan mee. ‘In technologie voel ik me thuis en ik heb al aardig wat kennis. Maar hoe zich dat vertaalt in onderwijs en naar kinderen, dat vond ik interessant om te leren.’

Maakonderwijs

In de leercommunity verkennen muziekdocenten samen de mogelijkheden van maakonderwijs in relatie tot het gebruik van technologische muziekinstrumenten. Ypma: ‘Ik heb interesse in hoe beeldend kunstenaars lesgeven. Met de mindset van een kunstenaar wil ik werken met maakopdrachten die tot de verbeelding spreken. Aanwakkeren van creativiteit is een belangrijk doel van de lessen. Het principe van maakonderwijs sluit hier goed bij aan.’ Een mooi voorbeeld hiervan is de opdracht `componeer je persoonlijke wekker’ die start met de vraag: hoe zou je wakker willen worden? Leerlingen gaan hierover in gesprek. Je kunt het gesprek koppelen aan muzikale parameters, maar dat hoeft niet. Ypma: ‘Soms laat ik leerlingen juist eerst experimenteren en kijk ik wat er gebeurt. Leerkrachten vinden dat vaak lastig en vinden het resultaat niet klinken als een wekker. Maar in het maakproces is er van alles aangewakkerd bij kinderen’. De balans tussen vrij experimenteren en experimenteren vanuit enige kennis en vaardigheden is belangrijk. Ypma legt uit: ‘Soms wil je starten met een maakopdracht, om met en aan verbeelding te werken. Kinderen hebben daar niet altijd kennis van muziek voor nodig. Maar wil je hierin opbouw maken en met een leerlijn werken, dan zul je toch kennis en vaardigheden aan de leerlingen moeten leren. Wanneer geef je alleen een inspirerende maakopdracht en wanneer geef je achtergrondinformatie? Daar doen we nu onderzoek naar.’

Angst

Angst dat werken met technologie ambachtelijk musiceren in de klas zal vervangen herkennen de muziekdocenten niet. ‘Muzikale doelen zijn belangrijk, en die kun je met of zonder technische tools bereiken,’ vindt Walther. ‘Of je iets met een viool leert, of met een duosynthesizer, het kan allebei. Technologie is geen vervanging van, maar een aanvulling op’. Andrew vult aan: ‘Niet ieder kind heeft een piano in huis. We leven in een digitaal tijdperk. Technologie wordt toegankelijker en betaalbaarder: ieder kind heeft een telefoon of ipad. Leerlingen werken er graag mee, van begin tot het eind van de les zijn ze gemotiveerd. Maar we blijven ook werken met doelen van de traditionele muziekleer.’ En de angst dat leerlingen meer weten dan de docent? ‘Alleen maar leuk,’ zegt Patrick. ‘Een van de leerlingen had een nieuwe functie in Bandlab (online tool om muziek te componeren, red.) ontdekt: een autotune (een tool om toonhoogte van zanglijnen en instrumenten te veranderen, red.). Hiermee had hij een schreeuwkreet van voetballer Ronaldo in zijn compositie verwerkt.’ Patrick grinnikt. ‘Geweldig toch?’

Uitbreiding

De sfeer is goed in de Rotterdamse leercommunity. Docenten maken graag tijd vrij om met elkaar te experimenteren en nieuwe technologische instrumenten te ontdekken. Ypma wil haar leercommunity graag uitbreiden. In november 2022 staat ze op het Future SoundLAB Festival in Muziekgebouw aan het IJ waar ze een presentatie en een workshop geeft. ‘Iedereen die daar is, mag ons materiaal gebruiken en delen. Vanaf dat moment willen we onze community landelijk maken. Ik heb het project geïnitieerd, maar iedereen is welkom om mee te doen.’

Met dank aan muziekdocenten Walther Eichler, Andrew Waterman, Patrick van Vlooten en Roland Bienga.
Dit is het artikel in PDF