Het belang van kunst- en cultuureducatie in het MBO

Vijfendertig jaar geleden startte Arno Kanters als docent beeldende vorming bij MBO Zadkine, toen nog De Driemaster. Binnenkort gaat hij met pensioen. In zijn functie, die met de jaren mee veranderde, bleef één ding altijd overeind: zijn overtuiging dat je studenten met kunstonderwijs meer bewustzijn en zelfinzicht geeft.

Na zijn afstuderen aan de Kunstacademie in Tilburg, als kunstenaar/docent, solliciteerde Arno min of meer als geintje bij Zadkine, bij de opleiding tot dokters- en apothekersassistentes. “Ze zochten iemand om de assistentes in spé ‘handiger’ te maken. Daar ben ik niet voor, zei ik meteen, maar ik kan ze wel iets anders meegeven”, aldus Arno.

Kunst verruimt de blik
Sindsdien zet Arno kunst- en cultuureducatie in om zijn studenten brede bewustwording bij te brengen. “Hoe zitten jij en de wereld om je heen eigenlijk in elkaar? Jij bent het belangrijkste instrument en dat instrument moet je snappen en kunnen beheersen. Kunst helpt om de boodschap die in je zit over te brengen.”

Als voorbeeld geeft Arno een les, waarin studenten zichzelf en elkaar fotograferen en omschrijven. “Voor veel van hen een echte eyeopener. Je ziet jezelf ineens door de ogen van een ander, je hoort en ziet wat klasgenoten van jou vinden. Dat is leuk én positief voor je zelfbeeld.”

Hij kreeg ook regelmatig te horen, dat zijn lessen confronterend en zelfs moeilijk waren. “Zoals de twee afgestudeerde tandartsassistentes die ik bij een Open Dag tegen het lijf liep. Zij waren niet gewend over hun eigen identiteit na te denken, gaven aan dat toen lastig te vinden. Maar ze merken aan hoe ze nu in het leven en hun werk staan, dat ze er ontzettend veel aan hebben gehad.”

Van het ene naar het andere uiterste
Eind jaren negentig – aan de vooravond van Rotterdam Culturele Hoofdstad van Europa - organiseerde Arno de tentoonstelling Zelfbeeld: “Een hele ruimte vol met zelfportretten, dat maakte indruk, ook op het management van Zadkine. Kunst stond ineens op de kaart, en er was geld, ook niet onbelangrijk”, vertelt Arno. Er werd hem gevraagd of hij kunst en cultuur breed wilde uitzetten voor heel Zadkine. Die kans greep hij met beide handen aan.

Jarenlang vervulde Arno deze rol met veel plezier. Met de invoering van Burgerschap in het MBO brak er een periode aan waarin zo’n beetje alles in kunst gegoten moest worden. “Daar was ik nou ook weer geen voorstander van, ik wilde kunst puur inzetten als didactisch hulpmiddel. Maar het andere uiterste, toen Zadkine in moeilijk weer verkeerde en beeldende vorming in de ban werd gedaan, stelde mij nog meer teleur.”

Gelukkig keerde het tij en een paar jaar geleden maakte Beeldende Vorming plaats voor Beeldende Communicatie (BeCom), waarin studenten zich – in combinatie met communicatie - persoonlijk en creatief ontwikkelen. “En dat is nog steeds hard nodig”, waarschuwt Arno. “Studenten moeten zich staande kunnen houden in een steeds ingewikkeldere maatschappij. Op school leren ze allerlei protocollen, maar weten ze ook waarom en waarvoor? Met Beeldende Communicatie leren ze vanuit een ander perspectief te kijken en verbeteren ze vaardigheden als argumenteren en presenteren. Niet alleen nuttig tijdens een werkoverleg of arbeidsconflict, maar zeker ook privé.”

Cultuureducatie ingebed in het lesprogramma: Mijn Taal
Het was ook het moment dat SKVR in beeld kwam en werd ingeschakeld om workshops en lessen te verzorgen. Het uitgangspunt ‘Wie ben je en hoe breng je dat over?’ bleef, maar de wijze waarop werd gevarieerder: van lichaamstaal en mimiek met behulp van theater en dans tot abstracte kunst, vormgeving en fotografie. 

Voor het project ‘intensivering taalonderwijs’ ging de samenwerking nog een stap verder: op initiatief van Arno en een collega docent Nederlands werd het lesprogramma Mijn Taal ontwikkeld, in co-creatie met SKVR. “Ik kreeg van mijn teamleider de opdracht om studenten creatiever met taal om te laten gaan, hun taalvaardigheid te verbeteren én om zich te leren presenteren. Samen met SKVR maakten we een programma op maat met de workshops Solliciteren, Argument, Spoken Word en Present.”

Durven te doen
Het programma draait inmiddels zo’n vier jaar. Verdiepende, voorbereidende lessen op school worden afgewisseld met workshops bij SKVR. Arno ziet zijn studenten groeien naarmate Mijn Taal vordert. “In eerste instantie hoor ik ze mopperen ‘Wat moeten we hiermee?’, maar dankzij de praktische lessen van theater- en schrijfdocenten neemt het plezier en de motivatie toe. Zij laten de studenten met andere ogen kijken en inzien, dat er nog veel meer mogelijkheden zijn.”

Uiteindelijk schrijven de studenten een Spoken Word tekst over een maatschappelijk relevant onderwerp dat dicht bij hen staat. In de laatste week presenteren ze hun werk. “Ik zie soms juweeltjes voorbijkomen, maar het gaat er vooral om dat de student zichzelf heeft overtroffen, heeft laten zien dat hij of zij durft te schrijven en voor even in de spotlights durft te staan”, aldus Arno. 

Samen afstemmen
Arno kijkt terug op een prettige samenwerking met SKVR, waarin hij niet schroomde om bepaalde voorwaarden te stellen. Zo moesten de vier workshops naadloos op elkaar, op de schoollessen en op de student aansluiten. “Dat vraagt natuurlijk om een goede afstemming met elkaar, om een integrale aanpak. Ik sprak over mijn verwachtingen met coördinator onderwijs Laura Goedee en maakte een briefing voor de docenten. Op die manier werden de workshops tot in detail afgestemd op het programma, dat daardoor een volwaardig onderdeel werd van het curriculum.”

De toekomst van cultuureducatie
Terugkijkend op zijn loopbaan is Arno trots dat hij met kunstonderwijs impact heeft gemaakt bij wel duizenden studenten. Tegelijk vindt hij het jammer dat cultuureducatie nog steeds geen structurele plek in het MBO heeft verworven. “Kunst moet zich telkens bewijzen, al jarenlang. Het wordt helaas nog maar al te vaak als franje gezien.”

Wat zijn wens voor de toekomst is? “Natuurlijk dat kunst en cultuur niet meer weg te denken zijn binnen het onderwijs. Maar nog liever: een basisjaar voorafgaand aan een beroepsopleiding, met een grote rol voor kunst en cultuur. Waarin jongeren kunnen ontdekken wat ze in hun mars hebben om daarna voor een passende opleiding te kiezen.”

………………………………….

Ben jij werkzaam in het MBO en wil je ook in co-creatie tot een mooi programma komen om doelstellingen voor jouw studenten te bereiken?

Denk dan met ons mee binnen Spot the Yellow het open innovatieplatform van SKVR, waarin co-creatie tussen kunstprofessionals, het onderwijs, sport, zorg en welzijn, maar vooral de studenten centraal staan!
Neem voor meer informatie contact op met coördinator Laura Goedee: l.goedee@skvr.nl